Pesëdhjetë vjet që nga telefonata e parë celulare, teknologjia që mbajmë në xhep po ndihmon në krijimin e sistemit më të madh të zbulimit të tërmeteve në botë.
Më 25 tetor 2022, një tërmet me magnitudë 5.1 goditi Zonën e Gjirit të Kalifornisë. Për fat të mirë, ishte më shumë një zhurmë se një tronditje e dhunshme, por raportet nga banorët në të gjithë rajonin vërshuan në Shërbimin Gjeologjik të Shteteve të Bashkuara (USGS) nga ata që e kishin ndjerë atë. Nuk u raportuan dëme, por tërmeti ishte i rëndësishëm në një mënyrë tjetër, shumë njerëz në zonë morën alarme në telefonat e tyre përpara se të fillonte lëkundjet.
Paralajmërime të ngjashme u dhanë banorëve në Kaliforninë Jugore deri në 30 sekonda paralajmërim përpara një tërmeti me magnitudë 5.2 me qendër në jug të qytetit të Bakersfield në mbrëmjen e 6 gushtit 2024.
Më e rëndësishmja akoma, shumë nga këta telefona ndihmuan në zbulimin e tërmetit në radhë të parë, gjithashtu.
Google ka punuar me USGS dhe akademikë në një numër universitetesh në Kaliforni për të zhvilluar një sistem paralajmërimi të hershëm që paralajmëron përdoruesit disa sekonda përpara se të mbërrijnë lëkundjet. Është një dritare e shkurtër paralajmërimi, por disa sekonda mund të japin kohë të mjaftueshme për t’u strehuar nën një tavolinë. Mund të jetë gjithashtu kohë e mjaftueshme për të ngadalësuar trenat, për të ndaluar ngritjen ose uljen e avionëve dhe për të parandaluar hyrjen e makinave në ura ose tunele. Si i tillë, ky sistem ka të ngjarë të shpëtojë jetë kur ndodhin tërmete më të forta.
Ai përdor të dhëna nga dy burime. Fillimisht, sistemi u mbështet në një rrjet prej 700 sizmometrash, pajisje që zbulojnë dridhjet e tokës, të instaluara në të gjithë shtetin nga sizmologët në USGS, Instituti i Teknologjisë në Kaliforni dhe Universiteti i Kalifornisë Berkeley dhe qeveria e shtetit. Por, Google ka krijuar gjithashtu atë që është rrjeti më i madh në botë i zbulimit të tërmeteve përmes telefonave në pronësi të anëtarëve të publikut.
Shumica e smartfonëve që përdorin sistemin operativ Android të Google kanë akseletrometra të integruar, qarku që zbulon kur telefoni po lëviz. Këto përdoren më së shumti për t’i thënë telefonit të riorientojë ekranin nga modaliteti portret në atë peizazh kur ai anohet, për shembull, dhe gjithashtu ndihmojnë në sigurimin e informacionit për numërimin e hapave për gjurmuesin e fitnesit të integruar të Google.
Por, sensorët janë çuditërisht të ndjeshëm dhe mund të veprojnë gjithashtu si një mini sizmometër.
Google ka prezantuar një funksion që i lejon përdoruesit të lejojë që telefoni i tyre të dërgojë automatikisht të dhëna në Sistemin e Sinjalizimeve të Tërmeteve Android, nëse pajisja e tyre merr dridhje që janë karakteristike për valët kryesore (P) të një tërmeti. Duke kombinuar të dhënat nga mijëra apo edhe miliona telefona të tjerë, sistemi mund të përcaktojë nëse një tërmet po ndodh dhe ku. Më pas mund të dërgojë sinjalizime për telefonat në zonën ku valët sizmike ka të ngjarë të godasin, duke dhënë një paralajmërim të hershëm.
Dhe për shkak se sinjalet e radios udhëtojnë më shpejt se valët sizmike, alarmet mund të arrijnë përpara se të fillojë lëkundjet në zona larg nga epiqendra.
Marc Stogaitis, një inxhinier softuerësh në Android, e shpreh kështu: “Ne në thelb po garojmë shpejtësinë e dritës (që është afërsisht shpejtësia me të cilën sinjalet nga një telefon udhëtojnë) me shpejtësinë e një tërmeti. Dhe me fat për ne, shpejtësia e dritës është shumë më e shpejtë!”
Meqenëse shumica e të dhënave janë me burime të shumta, teknologjia hap mundësinë e monitorimit të tërmeteve në zonat ku nuk ka rrjete të gjera sizmometrash të shtrenjtë. Kjo do të thotë se rrit mundësinë e dhënies së alarmeve për tërmete edhe në rajone të largëta dhe më të varfra të botës. Në tetor 2022, inxhinierët në Google panë telefonat në të gjithë zonën e Gjirit të San Franciskos të ndriçonin me të dhëna për zbulimin e tërmeteve ndërsa valët sizmike udhëtonin jashtë nga epiqendra.
Sistemi tani merr rregullisht këto lëkundje, të cilat më pas lëshohen si alarme nga “ShakeAlert” e USGS, kur kalojnë pragjet kryesore, duke shkaktuar mesazhe në telefonat celularë të përdoruesve në zonat që mund të goditen. Ndërsa sinjalizimet mund të merren në telefonat Android, njerëzit në Kaliforni, Oregon dhe Uashington mund të përdorin gjithashtu aplikacionin MyShake, i cili u zhvillua nga studiues në Universitetin e Berkeley-t. Ai gjithashtu i kthen telefonat celularë të përdoruesve në detektorë tërmetesh kur ata janë të palëvizshëm dhe dërgon sinjalizime bazuar në vendndodhjen e telefonit. Tërmetet janë një dukuri e zakonshme në Kaliforni, e cila përjeton deri në 100 tërmete të vogla në ditë. Shumica e tyre janë shumë të vogla për t’u ndjerë. Sidoqoftë, zakonisht ka disa tërmete më të mëdha në Kaliforni në vit, me rreth 15-20 mbi magnitudë 4.0 .
Më gjerësisht, nga rreth 16 miliardë telefona celularë që përdoren në mbarë botën, më shumë se tre miliardë përdorin Android në to dhe Sistemi i Paralajmërimeve për Tërmetet është tani i disponueshëm në më shumë se 90 vende që janë veçanërisht të prirur ndaj tërmeteve.
Por, sistemi ka kufizimet e tij, veçanërisht në zonat e largëta ku ka pak përdorues të telefonit dhe në tërmetet që ndodhin në det të hapur, ku mund të shkaktojnë cunami. Dhe ndërsa mund të ndihmojë në lëshimin e sinjalizimeve disa sekonda përpara, shkenca e parashikimit të tërmeteve përpara se të ndodhin mbetet po aq e pakapshme sa kurrë.
